Wraki Zalewu Szczecińskiego, DZIEDZICTWO MORZA
Szczecin, 29 października 2013 r.

Materiał prasowy

W dniach 27 – 28 sierpnia br., na zlecenie Urzędu Morskiego w Szczecinie, Zakład Robót Hydrotechnicznych i Podwodnych UW Service Sp. z o. o., z siedzibą w Szczecinie, przeprowadził rozpoznanie dwóch stanowisk wrakowych zlokalizowanych na wodach Zalewu Szczecińskiego. W akcji badawczej wzięli udział: Aleksander Ostasz (firma Nurkowanie Aleksander Ostasz/Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza, kierownik prac/archeolog), Kazimierz Kotlewski (nurek zawodowy/archeolog), Sławomir Łubek, Paweł Mikołajewski (firma ESCORT Sp. z o. o.), Michał Grabowski (archeolog/Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza). Przedstawicielem Urzędu Morskiego w Szczecinie, który nadzorował przebieg prac, był Jakub Więcek z Wydziału Pomiarów Morskich. Prace realizowano z jednostki hydrograficznej Urzędu Morskiego w Szczecinie, k/h „Wega”. Na stanowiska wrakowe natrafiono w trakcie rutynowych badań dna akwenu prowadzonych przez Wydział Pomiarów Morskich UMS. Celem tegorocznych badań była przede wszystkim weryfikacja przypuszczeń, co do wartości zabytkowej wykrytych na dnie obiektów. Podczas prac wykorzystywano pojazd podwodny, typu ROV, wyposażony w kamerę oraz sonar skanujący wysokiej częstotliwości. Dzięki temu udało się stworzyć szczegółowy obraz dna w miejscu zalegania obu wraków, co odegrało istotna rolę w ich identyfikacji oraz inwentaryzacji.

Wraki Zalewu Szczecińskiego, DZIEDZICTWO MORZA

Pierwszy z wraków znajduje się w pobliżu przesmyku z Dużego Zalewu na Mały.
Na głębokości ok. 8 metrów stwierdzono obecność dwóch, zespolonych ze sobą, stalowych barek długości ok. 20 metrów i szerokości 4 metrów. Kadłuby jednostek połączono ze sobą przy pomocy 4 stalowych belek, tworząc tym samym stabilną platformę o powierzchni ponad 150 m². W pobliżu burt jednej z barek odkryto pozostałości po kratownicowej konstrukcji, długości ok. 19 metrów. Konstrukcja pierwotnie musiała posiadać kształt ostrosłupa, o podstawie wynoszącej ok. 5 m. Liczne jej elementy odkryto także na samym pokładzie, co sugeruje, że konstrukcja mogła być zamontowana w pozycji stojącej na jednym lub obu kadłubach zatopionej jednostki. Podczas oględzin podwodnych nurek natrafił ponadto na dużą liczbę fragmentów stalowych lin, tworzących prawdopodobne system odciągów dla całej konstrukcji bądź wykorzystywanych jako liny dźwigowe. W pobliżu podstawy kratownicy odkryto stalowe przedmioty, dużych rozmiarów. Obecność tych obiektów oraz ich stosunkowo duże gabaryty, w odniesieniu do reszty konstrukcji, wyraźnie wskazują na funkcjonowanie w tej partii jednostki dużych urządzeń, mogących współdziałać z kratownicową konstrukcją. W dotychczasowych badaniach, prowadzonych na stanowiskach wrakowych w obrębie wód terytorialnych Polski, nie natrafiono na podobne zatopione urządzenie, co mogłoby rzucić światło na pochodzenie i funkcje spoczywającej na dnie jednostki. Obecność nitów w poszyciu obu barek pozwala wstępnie ocenić wiek wraku na okres sprzed 1945 r. Prawdopodobnie obie barki powstały w okresie międzywojennym lub na początku XX wieku, kiedy w okrętownictwie rzecznym na masową skalę zaczęto stosować jako podstawowy budulec stal. Obecność kratownicowej konstrukcji wskazuje, że pierwotnie jednostka mogła pełnić funkcję kafara rzecznego, niezbędnego w większości prac hydrotechnicznych. Na dostępnych archiwalnych materiałach fotograficznych, dotyczących tego typu urządzeń rzecznych, większość napędzana była maszyną parową, która wraz z kotłem i wieżą kratownicową montowana była na ruchomej platformie. Dzięki takiemu rozwiązaniu poruszanie konstrukcji i regulowanie nachylenia kafara umożliwiało precyzyjne wbijanie pali w dno pod odpowiednim kątem, bez konieczności żmudnego i ciągłego przemieszczania całej jednostki.

Wraki Zalewu Szczecińskiego, DZIEDZICTWO MORZA

Drugi z wraków, zlokalizowany w pobliżu toru wodnego prowadzącego do portu w Wolinie, to pozostałość po konstrukcji stalowej barki, o długości 21 m. Jednostka spoczywała na głębokości 4 metrów na równej stępce. Oględziny kadłuba, dokonane zarówno przez nurków, jak i przez aparaturę hydroakustyczną, pozwoliły stworzyć szczegółowy plan wraku. W jego konstrukcji nie stwierdzono poważniejszych zniszczeń. W bardzo dobrym stanie technicznym zachowały się dwie wyciągarki bębnowe, zlokalizowane na dziobie i rufie, wykorzystywane prawdopodobnie w celach holowniczych. W części rufowej obecne były fragmenty urządzeń sterowych, choć sama barka prawdopodobnie nie posiadała własnego napędu.

Obie przebadane jednostki stanowią ważne świadectwo bogatej i unikatowej historii żeglugi rzecznej w rejonie ujścia Odry, dlatego zostały objęte odpowiednią specjalistyczną opieką konserwatorską.

Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie jest terenowym organem administracji morskiej, nadzorowanym przez ministra właściwego ds. gospodarki morskiej. Terytorialny zasięg działania Urzędu obejmuje obszar morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, portów, przystani i wybrzeża morskiego od południka 15º 23’ 24’’ E do zachodniej granicy państwa. Do najważniejszych zadań Urzędu należą m.in. sprawy związane z bezpieczeństwem żeglugi morskiej, ochroną środowiska morskiego, ochroną brzegów morskich, utrzymaniem dróg morskich i infrastruktury zapewniającej dostęp do portów, oznakowaniem nawigacyjnym, wydawaniem dokumentów marynarzy, planowaniem przestrzennym na obszarach morskich, a także z ochroną zabytków podwodnych, znajdujących się w obszarze kompetencji terytorialnej UMS.

Więcej na stronie www.ums.gov.pl

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza, formalnie zostało założone w 2012 roku i ma na celu wspieranie powstania oraz rozwój Muzeum Morskiego w Szczecinie.

Głównym celem Stowarzyszenia jest działanie na rzecz ochrony zabytków, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony kulturowego dziedzictwa Pomorza Zachodniego.

Stowarzyszenie ma na celu podtrzymywanie tradycji historycznych regionu oraz popularyzację informacji o działalności naszych przodków na morzach, oceanach oraz wodach śródlądowych. Swoje cele realizujemy poprzez współpracę z władzami, instytucjami, organizacjami, firmami oraz osobami prywatnymi. Członkowie stowarzyszenia od lat zajmują się gromadzeniem dokumentów, zabytków oraz wspierają remonty i konserwację obiektów dziedzictwa kultury. Stowarzyszenie prowadzi badania naukowe w zakresie historii morskiej dziedzictwa Pomorza Zachodniego, organizuje wystawy oraz prowadzić działalność edukacyjną dla dzieci i młodzieży.